ZOSTERA


Zatoka Pucka

There are no translations available.

Zatoka Pucka stanowi subregion Zatoki Gdańskiej, oddzielony Półwyspem Helskim od otwartego morza ze strony północno - zachodniej, natomiast granicę wschodnią trudno jest jednoznacznie określić. Przyjmuje się za tę granicę umowną linię, łączącą Cypel Helski z Kamienną Górą, jak również z położonym dalej na południe Przylądkiem Orłowskim (Rys. 1).

ZATOKA PUCKA

Rysunek 1. Zatoka Pucka (GoogleEarth)

Umownie można podzielić zatokę na dwie części: wschodnią - zewnętrzną i zachodnią - wewnętrzną. Granicę między nimi, a zarazem strefę przejściową, tworzy Rybitwia Mielizna o długości ok. 8,6 km oraz wychodzący jej naprzeciw Cypel Rewski o zmiennej, w zależności od poziomu wód, długości (Nowacki, 1993a). Obie te formy rozdzielone są dwiema cieśninami zwanymi Głębinką oraz Przejściem Kuźnickim. Są to pogłębione sztucznie tory wodne, prowadzące do Pucka i Kuźnicy. Część wewnętrzna Zatoki zwana Zalewem Puckim ma powierzchnię 103 km2 i charakteryzuje się niewielką objętością wód, wynoszącą zaledwie 0,32 km3, podczas gdy pole powierzchni części zewnętrznej wynosi 257 km2, a jej objętość 5,50 km3. Dla porównania, objętość wód Zatoki Gdańskiej wynosi aż 1462 km3. Zalew Pucki jest akwenem płytkim o średniej głębokości 3,13 m z trzema zagłębieniami: Jamą Kuźnicką (9,40 m), Jamą Chałupską (4,0 m) i Jamą Rzucewską (5,7 m). Średnia głębokość w części zewnętrznej wynosi 20,5 m, a maksymalna głębokość wynosi 54 m (Nowacki, 1993a).

Wzdłuż Półwyspu Helskiego ciągnie się szerokim pasmem mielizna zwana Piaskami Dziewiczymi, zaś wzdłuż południowego brzegu biegnie łukowato rozległe zagłębienie zwane Rynną Pucką. Część zewnętrzna charakteryzuje się równomiernym obniżeniem dna w kierunku otwartej Zatoki Gdańskiej. Obie części Zatoki Puckiej rozdziela naturalna bariera w postaci Rybitwiej Mielizny, która znacząco wpływa na kształtowanie się odmiennych warunków fizycznych, chemicznych i biologicznych w obu częściach zatoki (Nowacki, 1993a,b). Zewnętrzna Zatoka Pucka znajduje się pod bezpośrednim wpływem wód morskich z głębokich rejonów Głębi Gdańskiej i wód Wisły, szczególnie w warstwie powierzchniowej. Wymiana wód między obiema częściami Zatoki Puckiej jest utrudniona i ogranicza się głównie do Głębinki i Przejścia Kuźnickiego, a także w okresie wysokich stanów wód przez Rybitwią Mieliznę. Napływ wód słonych do Zalewu od strony otwartych wód Zatoki przez Głębinkę występuje z różnym natężeniem przez cały rok, z nasileniem w okresie jesieni i zimy, natomiast wlewy przez Przejście Kuźnickie zachodzą tylko w sprzyjających warunkach hydrologicznych (Nowacki, 1993b). Analiza zmian poziomu wód wykazała, że Rybitwia Mielizna jest wynurzona średnio przez 186 dni w roku (Nowacki, 1993a). W Zatoce Puckiej stosunki hydrologiczne są kształtowane również przez dopływ wód lądowych ze zlewiska obejmującego południowo-zachodni skłon Mierzei Helskiej, wschodnią część Pobrzeża Kaszubskiego i północno-wschodni skraj Pojezierza Kaszubskiego - łącznie obszar 908,8 km2. Do ważniejszych cieków stałych należą: Reda, Gizdepka, Płutnica, Zagórska Struga i Chylonka (Cyberski i Nowacki, 1993). Nawet małe cieki odgrywają lokalnie, zwłaszcza w strefie przybrzeżnej, bardzo istotną rolę. Niosą one ze sobą ładunki zanieczyszczeń z osiedli wiejskich, drobnego przemysłu rolno-spożywczego i odwadniają rolnicze tereny północnej części województwa (Sobociński i Trybuszewski, 1994).

Ważny udział w kształtowaniu warunków hydrologicznych Wewnętrznej Zatoki Puckiej mają bardzo silne wiatry, które powodują, że kierunek transportu wód w zatoce jest przeciwny do kierunku wiatru. Silne wiatry zachodnie powodują w warstwie powierzchniowej napływ wód do zalewu, a wschodnie odpływ wód do części zewnętrznej Zatoki Puckiej. Transport wód zgodny z kierunkiem wiatru obserwuje się podczas działania wiatrów o umiarkowanej sile (Nowacki, 1993b). Zatem, siła i kierunek wiatrów mogą mieć istotne znaczenie dla czystości wód Zatoki Puckiej, gdyż największe źródła zanieczyszczeń, takie jak zakłady przemysłowe, oraz ujście Wisły, zlokalizowane są po stronie wschodniej zatoki. Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery z trójmiejskiej aglomeracji, przenoszone są przeważnie w kierunku wschodnim i praktycznie nie docierają do wód Zatoki Puckiej Wewnętrznej.

Temperaturę, zasolenie i gęstość wód w Zatoce Puckiej kształtuje szereg różnorodnych czynników. Należą do nich, oprócz warunków klimatycznych, napływ wód morskich i lądowych oraz zróżnicowanie głębokości. Wody morskie powodują wzrost temperatury porą zimową, i spadek latem, a przeciwnie oddziałują wody rzeczne (Nowacki, 1993c). Część wewnętrzna Zatoki Puckiej ze względu na niewielką głębokość łatwiej ulega wpływom warunków atmosferycznych. Wiosną i latem szybciej się nagrzewa, zaś jesienią i zimą łatwiej traci ciepło. Często też ulega zlodzeniu (Szefler, 1993). Natomiast część zewnętrzna znajduje się pod bezpośrednim wpływem wód słonych napływających z Basenu Gdańskiego, zarówno w warstwie powierzchniowej, jak i przydennej. Znaczny jest tu również, szczególnie w warstwie powierzchniowej, wpływ wód Wisły. Zasolenie wód Zatoki Puckiej jest porównywalne z zasoleniem wód otwartych Bałtyku - średnio 7,4 %, a rozstęp wynosi od 4,27 % do 8,15 %. Zestawienie wybranych parametrów fizykochemicznych wód Zatoki Puckiej przedstawiono w Tabeli 1.

 

Tabela. 1. Wybrane parametry fizykochemiczne wód Zatoki Puckiej (Nowacki, 1993c)


_____ Część wewnętrzna_____
_____ Część zewnętrzna_____
Temperatura (wartość średnia) [0C] 9,28 7,73
Zasolenie (wartość średnia) [0/00] 7,31 7,65

Gęstość (wartość średnia) [g/cm3]

 

-przy powierzchni 5,17 5,42
-nad dnem 5,35 6,62

W Zatoce Puckiej osady denne są bardzo zróżnicowane. Tworzą je różnorodne piaski, muły, iły i utwory organiczne. Piaski o różnej granulacji zalegają wzdłuż brzegów oraz na rozległych płyciznach, zajmując około 75 % powierzchni dna wewnętrznej części zatoki. Osady muliste wypełniają naturalne zagłębienia w płytkowodnym akwenie oraz dno w części wschodniej zatoki. W części wewnętrznej, w strefie przejścia w Zatokę Gdańską, występują osady ilaste. Natomiast w rejonie ujścia rzek Płutnicy i Redy zalegają osady torfowe pokryte warstwą piasku (Musielak, 1984; Jankowska i Łęczyński, 1993).

Zatoka Pucka Wewnętrzna posiada doskonałe warunki dla rozwoju życia na dnie i w toni wodnej, ponieważ charakteryzuje się niewielką głębokością i małym wpływem wód otwartego morza. Czynniki te wpłynęły na wykształcenie bogatych zespołów roślin i zwierząt, a w efekcie powstania akwenu o największym, w całej polskiej strefie brzegowej, zróżnicowaniu biologicznym. Jednakże niekontrolowane odprowadzanie ścieków z okolicznych miast i wsi spowodowało, że w połowie lat siedemdziesiątych nastąpiło zachwianie równowagi ekologicznej w rejonie Zatoki Puckiej. Rośliny wodne są wrażliwym elementem ekosystemów morskich i one pierwsze wskazywały zmiany środowiskowe zachodzące w zatoce. Duże ilości związków odżywczych spowodowały nadmierny rozwój nitkowatych glonów z rodziny Ectocarpaceae, tworzących kożuch na płytkim i piaszczystym dnie, co powoduje odcięcie dopływu światła niezbędnego do rozwoju innych roślin i inkubacji ikry ryb. Charakterystyczne łąki podwodne, porastające w przeszłości niemal całą powierzchnię dna, obecnie stanowią resztki dawnych łąk o uboższym i niepodobnym do pierwotnego składzie gatunkowym. Jeszcze nie tak dawno prawie całą powierzchnię zatoki porastały takie gatunki jak: trawa morska Zostera marina, morszczyn Fucus vesiculosus i widlik Furcelaria fastigata. Obecnie w Zatoce Puckiej Wewnętrznej stwierdza się brak obecności ostatnich dwóch wymienionych gatunków roślin. Degradacja naturalnych łąk podwodnych doprowadziła do zdziesiątkowania fauny fitofilnej, a zwłaszcza skorupiaka krewetki bałtyckiej Palaemon adspersus. Znacznie rzadziej występują również ryby fitofilne, takie jak np.: wężynka Nerophis ophidion i iglicznia Sygnathus typhle. Poważne zmiany zaszły w składzie gatunkowym ryb do niedawna poławianych przemysłowo. Gatunki takie jak sieja Coregonus lavaretus, szczupak Exos lucius, leszcz Abramis brama, płoć Rutilus rutilus i okoń Perca fluviatilis straciły na znaczeniu jako obiekt połowów przemysłowych. Wielogatunkowy zespół ryb słodkowodnych i morskich zastąpiony został ubogim zespołem, w którym dominują ryby z rodziny ciernikowatych (Skóra, 1993; 1997, Żmudziński, 1994; Andrulewicz i Janta, 1997).

Niemniej urozmaicenie gatunkowe organizmów zasiedlających ten akwen jest nadal duże, mimo niekorzystnych zmian doliczono się około 25 gatunków makroglonów i 8 gatunków roślin naczyniowych. Wykaz skorupiaków i mięczaków współcześnie zasiedlających Zatokę Pucką obejmuje około 30 gatunków. Ilość gatunków wszystkich makrobezkręgowców występujących w zatoce jest kilka razy większa. Zatem, Zatoka Pucka jest to ekosystem o największej bioróżnorodności na całym polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego (Andrulewicz i Janta, 1997). W 1978 roku Zatoka Pucka Wewnętrzna została pierwszym w Polsce obszarem wód morskich objętych ochroną w ramach Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. W 1992 roku włączono ją do Bałtyckiego Systemu Obszarów Chronionych (Baltic Sea Protected Areas - BSPA), stworzonego pod auspicjami Komisji Helsińskiej. Znajduje się ona również na liście Światowej Organizacji Ochrony Przyrody (World Wide Found for Nature - WWF). Zatem, Zatoka Pucka to akwen objęty ochroną prawną krajową, jak i międzynarodową.

 

Piśmiennictwo

Andrulewicz E, Janta A. Zatoka Pucka Wewnętrzna. W: Nadmorski Park Krajobrazowy. Janta A (red.). Wydawnictwo Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. Władysławowo, 1997: 123-137.

Cyberski J, Nowacki J. Hydrologia zlewiska i morfometria zatoki. W: Zatoka Pucka. Korzeniowski K (red.). Instytut Oceanografii UG, Gdańsk, 1993: 40-70.

Jankowska H, Łęczyński L. Osady denne. W: Zatoka Pucka. Korzeniewski K (red.). Instytut Oceanografii, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1993: 320-327.

Musielak S. Osady denne Zalewu Puckego. Zeszyty Naukowe Wydziału BiNoZ, Oceanografia 1984; 10: 35-56.

Nowacki J. Morfometria zatoki. W: Zatoka Pucka. Korzeniewski K (red.). Instytut Oceanografii UG, Gdańsk 1993a: 71-78.

Nowacki J. Cyrkulacja i wymiana wód. W: Zatoka Pucka. Korzeniewski K (red.). Instytut Oceanografii UG, Gdańsk 1993b: 181-206.

Nowacki J. Termika, zasolenie i gęstość wody. W: Zatoka Pucka. Korzeniewski K (red.). Instytut Oceanografii UG, Gdańsk 1993c: 71-78.

Skóra KE. Biocenozy. Ichtiofauna. W: Zatoka Pucka. Korzeniowski K (red.). Instytut Oceanografii UG, Gdańsk, 1993: 455-467.

Skóra KE. Ryby Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. W: Nadmorski Park Krajobrazowy. Janta A (red.). Wydawnictwo Nadmorskiego Parku Krajobrazowego, Władysławowo, 1997: 76-83.

Sobociński Z, Trybuszewski P. Charakterystyka cieków uchodzących do Zatoki Puckiej i Zatoki Gdańskiej. W: Zanieczyszczenie i odnowa Zatoki Gdańskiej. Błażejowski J, Schuller D (red.), Materiały z seminarium, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1994: 97-104.

Szefler K. Hydrofizyka Zatoki. Zlodzenie. W: Zatoka Pucka. K. Korzeniewski (red.). Wydział Oceanografii UG, Gdańsk, 1993: 112-134.

Żmudziński L. Wieloletnie zmiany biologiczne w Zatoce Gdańskiej. W: Zanieczyszczenie i odnowa Zatoki Gdańskiej - problem o znaczeniu ogólnoeuropejskim. J Błażejowski, D Schuller (red.). Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1994: 58-66.

 
Tu jesteś: Home BAY OF PUCK